Οι Δηλώσεις Περιουσιακής Κατάστασης (ΔΠΚ), ιδίως πολιτικών προσώπων –γνωστές ευρέως ως δηλώσεις «πόθεν έσχες»–, θεωρούνται διεθνώς ένα ισχυρό εργαλείο για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Αποσκοπούν, ειδικότερα, στον περιορισμό φαινομένων παράνομου πλουτισμού και σύγκρουσης συμφερόντων. Διάφοροι διεθνείς οργανισμοί (ΟΗΕ, ΟΟΣΑ, κ.ά.) υπογραμμίζουν τη μεγάλη σημασία που έχει η οργάνωση ενός αποτελεσματικού μηχανισμού δημοσίευσης, επεξεργασίας και ελέγχου των ΔΠΚ. Πρόσφατα δε στην Κύπρο τα φώτα της δημοσιότητας συγκέντρωσε σχετική νομοθετική πρόταση των Πισσαρίδη/Παναγιωτίδη/Συρίμη με τίτλο «Από πού τα βρήκες;»· την πρόταση υιοθέτησαν πολλοί υποψήφιοι για την προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς το ζήτημα της πολιτικής διαφθοράς απασχολεί εντόνως –και δικαίως– τη Μεγαλόνησο.
Δυστυχώς, και στη χώρα μας η μέχρι στιγμής λειτουργία του συστήματος υποβολής και ελέγχου των ΔΠΚ δεν είναι ικανοποιητική. Οι δηλώσεις αυτές δεν ενισχύουν τη διαφάνεια στον δημόσιο βίο, διότι δεν αποκαλύπτουν κατ’ ουσίαν ούτε το «πόθεν» ούτε το πραγματικό «έσχες». Η δε Επιτροπή Ελέγχου των ΔΠΚ (του ν. 3213/2003), που απαρτίζεται από πρόσωπα υψηλού κύρους (ανώτατους δικαστές κ.ά.), έχει μεν ευρείες αρμοδιότητες (μπορεί, λ.χ., να ελέγχει τα πάσης φύσεως στοιχεία που της προσκομίζονται, αν διαπιστώσει δε ποινικό αδίκημα διαβιβάζει το πόρισμά της στον εισαγγελέα κ.λπ.), ωστόσο μάλλον δεν διαθέτει τα απαραίτητα μέσα και το αναγκαίο προσωπικό για την επεξεργασία ενός μεγάλου όγκου δεδομένων.
Τέτοιες συνθήκες δυσχεραίνουν την καταπολέμηση της διαφθοράς. Τι μπορεί να γίνει, όμως, για να βελτιωθεί η κατάσταση;
Κατ’ αρχάς, όπως ορθώς επισημαίνουν οι Πισσαρίδης/Παναγιωτίδης/Συρίμης, πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η ουσία του «πόθεν έσχες» είναι μία (ετήσια) «απλή μαθηματική εξίσωση: καθαρή περιουσία κατά την έναρξη του ημερολογιακού έτους, πλέον δηλωθέντα ετήσια έσοδα, μείον ετήσια έξοδα διαβίωσης, ίσον καθαρή περιουσία κατά τη λήξη του ημερολογιακού έτους». Στο πλαίσιο αυτό, χρήσιμη είναι, για κάθε ελέγχουσα Aρχή, η online διασύνδεση με τις δηλώσεις φόρου εισοδήματος βουλευτών και υπουργών, καθώς επίσης και η υιοθέτηση μιας φόρμουλας που θα εντοπίζει γρήγορα περιπτώσεις αδικαιολόγητης ή ασυνήθους περιουσιακής επαύξησης ή αναντιστοιχίας μεταξύ εισοδήματος και επιπέδου διαβίωσης. Επιπλέον, θα πρέπει ασφαλώς να επιβάλλονται και αποτελεσματικές κυρώσεις για ελλιπείς ή ανακριβείς ΔΠΚ (αντί, λ.χ., μιας εκ των υστέρων ειδοποίησης του ελεγχόμενου προσώπου για διόρθωση της ΔΠΚ).
Δίχως αμφιβολία, η διασφάλιση της διαφάνειας στον δημόσιο βίο είναι κρίσιμη. Μεταξύ άλλων, ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στο πολιτικό σύστημα και τη δημοκρατία.
[Δημοσιεύτηκε στην εφημ. Παραπολιτικά της 26.11.22]