Από το 1950 και μετά η Ελλάδα εμφάνισε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, επιτυγχάνοντας να συγκαταλεχθεί στα τέλη του 20ού αι. ανάμεσα στις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, με αποκορύφωμα την είσοδό της στην Ευρωζώνη το 2001.
Ωστόσο, μετά το ξέσπασμα της δημοσιο-οικονομικής κρίσης η πατρίδα μας εισήλθε σε μία φάση προϊούσας αποανάπτυξης.
Οι διαδικασίες παράγουν νομιμοποίηση (Niklas Luhmann[1]). Η τήρηση των διαδικασιών σε μία σύγχρονη φιλελεύθερη δημοκρατία ενισχύει την εμπιστοσύνη των πολιτών στο πολίτευμα και τους θεσμούς· παράγει πειθώ υπέρ των αποφάσεων που λαμβάνονται. Η απονομιμοποίηση, αντιθέτως, επέρχεται όταν μεταξύ των πολιτών κυριαρχεί η αίσθηση ότι δεν τηρούνται οι διαδικασίες, παραβιάζονται οι θεσμικές δικλίδες ασφαλείας, οι πολιτικοί είναι «πιο ίσοι» από τους υπόλοιπους πολίτες·
Άχαρη μεν η αφετήρια διευκρίνιση, πλην όμως αναγκαία σε μία χώρα με διαρκώς οξυμμένα πνεύματα: Με το περίφημο άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου (εφημ. «Athens Voice») και την ειδικότερη αποστροφή της περί «φανατικού και μετριοπαθούς μουσουλμάνου» διαφωνώ εντόνως· μεταξύ άλλων, η απόδοση συλλήβδην εγκληματικών χαρακτηριστικών σε εθνοτικές, θρησκευτικές ή άλλες ομάδες προσώπων, με αφορμή ενέργειες ορισμένων μελών της ομάδας
Φεβρουάριος 2016, βρισκόμαστε στην Άγκυρα, λίγο μετά τη σύναψη της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό: Η καγκελάριος Μέρκελ και ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας Νταβούτογλου παραθέτουν συνέντευξη τύπου. Κάποια στιγμή τον λόγο παίρνει ο δημοσιογράφος Deniz Yücel, ανταποκριτής της γερμανικής εφημερίδας «Die Welt», ο οποίος ρωτά την καγκελάριο γιατί έχει αποστασιοποιηθεί από την κριτική της έναντι της Τουρκίας σε ζητήματα ελευθερίας του λόγου και προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Φανταστείτε ότι έχετε καλέσει στο σπίτι σας κάποιους φίλους για φαγητό, γνωρίζοντας ότι σε ορισμένα πιάτα έχετε χρησιμοποιήσει ληγμένα υλικά. Εσείς επιλέγετε να φάτε ένα πιάτο που έχει φρέσκα υλικά, τη στιγμή που αφήνετε τους φίλους σας να φάνε τα επικίνδυνα εδέσματα, δοκιμάζοντας έτσι τις συνέπειες που μπορεί αυτά να έχουν στην υγεία τους. Αλήθεια, πώς θα χαρακτηρίζατε μία τέτοια συμπεριφορά;
Ασφαλώς κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να αλλάζει γνώμη ή και ιδεολογία. Το ίδιο ισχύει κατ’ αρχήν και για τους πολιτικούς. Για να είναι όμως πειστική μία τέτοια μεταβολή, θα πρέπει να είναι απόρροια ενός σοβαρού και συνειδητού εσωτερικού αναστοχασμού: κάθε άνθρωπος σταθμίζει, μέσα στον χρόνο, τις εμπειρίες και τις παραστάσεις του και, ενδεχομένως, αναπροσαρμόζει τη στάση του απέναντι στα πράγματα.
Όλο και περισσότερο θυμίζει πλέον η χώρα μας την κατάσταση που επικρατεί στην αλληγορική δυστοπία του William Golding «Ο Άρχοντας των Μυγών». Μοιάζουμε, δηλαδή, με εκείνα τα παιδιά που βρίσκονται σ’ ένα έρημο παραδεισένιο νησί και προσπαθούν να οργανώσουν από την αρχή τον κοινωνικό τους βίο με κάποιους στοιχειώδεις κανόνες, ωστόσο ολοένα διολισθαίνουν στην αναρχία και την αλληλεξόντωση· σταδιακά, ένας επίγειος παράδεισος (κάπως σαν την Ελλάδα ίσως) μετατρέπεται σε κόλαση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το καθεστώς προσωρινής αδειοδότησης ή και πλήρους ανομίας, που επικράτησε στο ραδιοτηλεοπτικό τοπίο της χώρας επί δεκαετίες, δεν ήταν πλέον ανεκτό. Μέσα σ’ αυτόν τον «ελεύθερο δικαίου» χώρο χτίστηκαν περιουσίες και σχέσεις επιρροής. Έπρεπε, επομένως, να αναληφθεί δράση· κι ίσως, μάλιστα, τα πράγματα ήταν πλέον περισσότερο ώριμα από ποτέ. Ωστόσο, σε μία δημοκρατική πολιτεία υπάρχει συγκεκριμένο θεσμικό πλαίσιο που πρέπει να τηρηθεί για μία τέτοια παρέμβαση.
Στην απόφαση Mustafa Erdogan και άλλοι κατά Τουρκίας (27.8.2014) το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) ασχολήθηκε με την περίπτωση ενός καθηγητή συνταγματικού δικαίου, ο οποίος είχε καταδικασθεί από την τουρκική δικαιοσύνη να καταβάλει αποζημίωση σε τρεις δικαστές του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Τουρκίας, επειδή τους είχε ασκήσει κριτική στην απόφασή τους να διαλύσουν ένα πολιτικό κόμμα.
«Διαφωνώ με αυτό που λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμά σου να το λες…» Ναι, είναι αλήθεια, συχνά στη χώρα μας ομνύουμε πίστη στη ρήση αυτή. Όταν όμως έρχεται η στιγμή του συγκεκριμένου, ξεκινούν οι εκπτώσεις. Η υπεράσπιση της αντίθετης γνώμης αρχίζει να εξασθενεί, όταν πρόκειται για γνώμη που μας βρίσκει αντίθετους ή μας βγάζει εκτός εαυτού. Ωστόσο, η ελευθερία της έκφρασης ακριβώς γι’ αυτές τις απόψεις έχει σημασία: για τις απόψεις που δεν μας αρέσουν, που προκαλούν.
