Την προηγούμενη εβδομάδα συμπληρώθηκαν πέντε έτη από το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 και ένα έτος από τις εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019. Σε επίπεδο συμβολισμών, φαίνεται ότι κλείνει πλέον μία πολιτική περίοδος που χαρακτηρίστηκε από έντονη θεσμική αστάθεια. Ανεξίτηλο ορόσημο της περιόδου αυτής υπήρξε, πράγματι, το θεσμικά μετέωρο δημοψήφισμα του 2015, που κόντεψε να κοστίσει ακριβά στην πατρίδα μας, κυρίως σε επίπεδο πολιτικού διχασμού.
Ύστερα από δυόμιση περίπου μήνες εξ αποστάσεως διδασκαλίας στο πανεπιστήμιο μπορούμε πλέον να κάνουμε έναν πρώτο απολογισμό· να δούμε με ψυχραιμία τα υπέρ και τα κατά της τηλεκπαίδευσης, και μάλιστα ανοίγοντας το βλέμμα μας και πέραν των ορίων της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Μέσα στην πανδημία επήλθαν πολλές μεταβολές στις ζωές μας. Κάποιες ήταν προσωρινές και έτσι θα υποχωρήσουν με την επάνοδο στην κανονικότητα. Κάποιες άλλες όμως θα μείνουν μαζί μας – σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό εξαρτάται από την περίπτωση.
Μία από τις μεταβολές που ήρθαν για να μείνουν, και δη σε διεθνές επίπεδο, είναι η ευρεία εφαρμογή της τηλεργασίας, δηλαδή της παροχής εργασίας από το σπίτι.
Με την απόφαση της 5ης Μαΐου, το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο αμφισβήτησε ευθέως τη νομιμότητα του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ (γνωστού ως QE ή, ακριβέστερα, Public Sector Purchase Programme), βάσει του οποίου η ΕΚΤ έχει αγοράσει μέχρι σήμερα πάνω από 2 τρισ. ευρώ δημοσίου χρέους.
Σε αντίθεση με κάποιες απαισιόδοξες αρχικές εκτιμήσεις, μέχρι στιγμής η Ελλάδα κατάφερε να αντιμετωπίσει επιτυχώς την κρίση της πανδημίας. Και αυτό, κυρίως χάρη στον αποτελεσματικό κρατικό συντονισμό, την από μέρους μας υπέρβαση της ατομικότητας και την επίδειξη αλληλεγγύης και υπευθυνότητας. Αποδείξαμε, έτσι, ότι ορισμένες φορές, με την κατάλληλη καθοδήγηση, μπορούμε να μεταμορφωθούμε από «ανάδελφο» σε υποδειγματικό έθνος, που δρέπει τον διεθνή έπαινο.
Στον θαυμάσιο πίνακα «Η πτώση του Ίκαρου» του Πίτερ Μπρέγκελ, ο μυθικός ήρωας μόλις διακρίνεται στο δεξί μέρος του πίνακα, καίτοι πρωταγωνιστής του. Στην πραγματικότητα φαίνονται μόνον τα πόδια του, τη στιγμή που το σώμα του βυθίζεται στη θάλασσα. Γύρω, όμως, από τον Ίκαρο η ζωή συνεχίζεται σαν να μην συμβαίνει τίποτε: ο αγρότης δουλεύει το αλέτρι, ο βοσκός στέκει ατάραχος, τα πλοία αρμενίζουν, κανείς δεν νοιάζεται για το τραγικό συμβάν.
Η πανδημία του κορωνοϊού, που ενέσκηψε παγκοσμίως, προφανώς δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστο ούτε τον χώρο των εννόμων σχέσεων ιδιωτικού δικαίου. Τα δραστικά κυβερνητικά μέτρα για την αναχαίτιση του ιού έχουν ήδη παραλύσει ένα μεγάλο τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας. Βεβαίως, τα μέτρα αυτά ήταν αναγκαία, καθώς προέχει η προστασία της ανθρώπινης ζωής.
Όταν έκανα μεταδιδακτορική έρευνα στο Λονδίνο, παρακολουθούσα τα μαθήματα συγκριτικού δικαίου ενός χαρισματικού καθηγητή. Η διδασκαλία του ήταν πάντοτε γλαφυρή. Βασικό του μέλημα ήταν να αναδείξει περισσότερο τις ομοιότητες παρά τις διαφορές μεταξύ των εννόμων τάξεων. Έτσι, όταν φτάσαμε στο κεφάλαιο της αποζημίωσης για τραυματισμούς κ.λπ. και αφού διαπιστώσαμε αρκετές ομοιότητες σε επίπεδο νομικής αντιμετώπισης, μας είπε μία κουβέντα που αρχικά μού φάνηκε μάλλον απλοϊκή
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι όσοι ασκούν εξουσία αντιμετωπίζουν ενίοτε σκληρά διλήμματα. Στις περιπτώσεις αυτές, οριακές συνταγματικά αποφάσεις δεν αποκλείονται. Εκεί όμως που τα πράγματα γίνονται ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι όταν επιχειρείται η αλλαγή βασικών όρων του πολιτικού παιχνιδιού, με συνέπειες που ξεπερνούν τη σημερινή πολιτική συγκυρία και επηρεάζουν μελλοντικές πολιτειακές διαδικασίες.
Αυτή την εβδομάδα συζητείται στη Βουλή ένα νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας που επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον χάρτη της ανώτατης εκπαίδευσης. Δεν πρόκειται για αλλαγές που συγκεντρώνουν εύκολα την προσοχή της κοινής γνώμης. Είναι, όμως, αλλαγές ουσίας, οι οποίες, αν εφαρμοστούν σωστά, μπορούν να βοηθήσουν το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο να πάει μερικά βήματα μπροστά.
